Bencho ta rebeldia

23/02/2018

Presentacion di Bencho ta rebeldia di Olga Buckley, diadomingo dia 23 di maart 2014, na UNOCA

Ramon Todd Dandaré Mag. Ling.

Banda di su dos tomonan di poesia ‘Curashi’ na 2002, cu cual, nos por bisa, Olga Buckley a debuta den mundo di literatura Arubiano na Papiamento, y ‘Sin wak patras’ na 2008, Olga a dedica su mes na publicacion di obranan narativo, esta prosa, tambe.

Su prome obra riba tereno narativo ta Bencho ta dual na 2006, sigui pa Bencho ta gana un bais na 2008. Cu e obra cu nos ta presenta awenochi Olga ta yega na un trilogia di Bencho. Mi ta bisa yega, pasobra mi no sa si lo sigui pa un tetralogia (esta, cuater obra) y, ken sa, te hasta yega na un pentalogia (cinco obra) tocante Bencho, cu como ultimo resultado e prome saga literario Arubiano, esta e saga, e cronica familiar di Bencho Kock. Manera nos sa un saga ta un naracion di historia di un of mas personahe, hopi biaha relatando historia di e famia pa diferente generacion.

Si den Bencho ta dual nos ta topa un Bencho cu ta pega soño den mondi y ta biba un aventura soña, den Bencho ta gana un bais nos ta drenta cu mas profundidad den e bida di un mucha Arubiano di mas o menos diesdos aña den un situacion basta conoci na nos isla, esta esun di e mucha cu no conoce su mama, cu ta biba cu su wela y cu ta pasa den tur e cataclismonan cu un bida asina ta trece cu ne. Manera den un tragicomedia, na final di e obra berdad Bencho ta gana un bais, pero e ta perde su wela.

Mi ta trece esaki padilanti, pasobra na cuminsamento mi a bisa cu Bencho ta rebeldia ta forma un trilogia tocante Bencho, aunke e uzo di e palabra trilogia no ta completamente corecto den e caso aki, pasobra Bencho ta dual ta mescla un parti chikito di e naracion tocante Bencho (mas di un novela cortico) cu un cuenta di hada yen di magia y fantasia, yegando, si nos mira bon, te hasta na un fabula.

Bencho ta rebeldia ta cuminsa cu entiero di e wela di Bencho, Ma Chia, y como lector bo ta puntra bo mes: “Ta con e Bencho cu nos a conoce den Bencho ta gana un bais ta bay sigui biba sin su mama wela?” E titulo di e obra ya ta pone nos riba un pista kico nos por spera di Bencho den e caso aki, esta awor cu el a keda su so riba mundo. E autor ta relata esaki ya den e prome capitulo bisando: “… E homber bisti na preto ta bolbe coy e tapa, e ta pon’e rib e caha y e ta draai e seis schroefnan un pa un cera e caha. E momento aki ta keda graba den Bencho su memoria pa semper. Ta e momento cu e ta realisa cu el a keda su so riba mundo.”

Pero ta te ora nos lesa un bon parti di e obra nos ta bin compronde ta cua ta e rebeldia mes di Bencho y con fuerte e rebeldia ey ta. Olga Buckley ta coy e lector na su man, gui’e den e bida exteriorisa di un mucha homber Arubiano teenager, drentando den adolescencia, confrontando e lector cu elementonan tipicamente Arubiano, den un mundo social geografico tipicamente Arubiano, por ehempel tur loke ta sosode rond di Bencho na scol, y cu pasahenan yena cu aspectonan di cultura Arubiano, e.o. su uzo di idioma, sin profundisa mucho den e desaroyo caracterologico di e personahenan. E caracternan ta keda simpel y sin detaya e pensamentonan, manera ta sosode den un monologo interior. Y no ta necesario tampoco, e obra ta dirigi riba hubentud Arubiano, Olga hasta ta dedic’e na su nieto Maximilian. Pero como persona adulto mi mes a lesa e obra den un solo tiro: bo ke sigui sa ta kico ta bay pasa cu Bencho.

Olga ta un autor cu hopi bista pa detaye na tur sorto di manera. Asina nos cuminsa lesa e obra, e autor ta mustra nos e situacion cu luho di detaye, mustrando situacionnan sociocultural tipico di Aruba y di hende: “E misa ta yen di hende. Un rij basta largo ta move poco poco bay dilanti. Por weita casi tur maestro y hopi mayor di Scol Trinitaria. Un señora cabey shinishi ta cana bay bin. E ta carga flor hiba dilanti. Tin hopi flor. Tur e bankinan dilanti di altar ta yen di bouquet di flor cu krans. Mayoria di bouquet cu krans tin cinta cu palabra skirbi cu glitter riba nan. E caha di morto ta habri te na mita. Ma Chia su cabey ta nechi peña. Su boca pinta ros ta habri un poco asina den un sonrisa leve. Su mannan ta crusa riba su pecho. E pipitanan di e rosario ta luci manera perla memey di e huñanan pinta den un colo ros cla. E sirbido di misa para na cabes di e caha casi no por carga e cruz grandi. Bencho ta para banda di dje, un poco scondi tras di e cashaca biña cu blanco.” Un tiki despues nos ta lesa: “E lessenaar di Meneer Tromp ta yen di cos. E copi di koffie bashi tin un capa di stof riba dje. E sker den e copi a chupa asina hopi koffie, cu e mes a bira preto. Musca ta fiesta riba e pida pan cu Meneer Tromp tabata come ora nan a drenta klas. E potret di Meneer Tromp riba e baki di potlood preto ta parce di tempo cu e mes ta bay scol ainda. E curason pinta den “Mi … papi” riba e baki a blikia casi ful. Ni e cabey di Samantha, sinta su dilanti, no tin mes hopi krul cu e papelnan riba lessenaar di Meneer Tromp.” Un otro imagen tipico di nos cultura presenta cu luho di detaye ta e siguiente: “‘Bin, mi yiu, bo cuminda ta riba mesa. Laba bo man pa bo come’, Shon Chela ta invita Bencho. E holo di pisca ta pone su stoma gruña duro. Bencho ta core sinta, hala e stoel un tiki mas cerca di e mesa. Su dilanti tin asina un rabo di pisca cu funchi. Riba e pisca tin saus cora cu siboyo. Bencho ta hala e siboyo un banda. Cu su forki e ta kita e cuero cora di e pisca. E carni ta blanco y moli. E ta kita pida di e pisca di e weso. E ta cera su wowo pa saboria. Pa un rato e ta lubida tur e preocupacionnan di e dia ey.” Como lector bo boca ta gewoon core awa, asina e efecto ta!

Mescos, aki aya e curason poetico di Olga ta habri tur cu tin pa e lector: “Solo ta cuminsa pusha e nubianan un banda pa mustra su cara. Bencho ta cay sinta riba e pier poco mas leu di e luga unda el a sinta e prome biaha, cara pa e yatenan. Su bista ta bolbe busca e punto di mas leu riba lama den horizonte. E ta puntra su mes si un hende lo por landa te na unda lama ta caba. E ta loco pa sa kico lo tin tras di e punto unda shelo ta topa cu lama. Horizonte, manera Meneer Vermeer ta yama e liña ey. Brasa habri e ta laga e holo fresco di lama drenta su pulmon.”

E obra ta bon presenta, e ta cosi y empasta, cu un kaft cu por desafia tempo y trato, un diseño grafico profesional y cu un tipo di letter cu no ta cansa bo bista. E ilustracionnan ta proyecta e forma di mira mundo di un hoben. Tin algun incoreccion masha chikito, pa cual por culpa ami tambe, y cu lo mester corigi den un siguiente edicion. Mi ta spera cu e obra Bencho ta rebeldia lo cay den bon tera cerca hubentud di Aruba, Boneiro y Corsou (y nos hobennan na Hulanda) y mi kier a felicita Olga cu e produccion aki. Final di e obra ta haci mi pensa cu di berdad lo sigui un di cuater tomo di Bencho Kock, yegando asina na un tetralogia. Masha danki.

Scroll To Top

Newsletter