Frank Williams tocante ‘E caya di Monche’

10/12/2018

Autor local Frank Williams a haci introduccion na comienso di e anochi di presentacion di: E CAYA DI MONCHE. Esaki ta su discurso/reseña/comentario:

Autor: Benjamin Romero-Barliza (autor di e buki encuanto e negoshi di koffie den añanan 50 di siglo 20) – E lenguahe ta cultiva y di nivel halto. E composicion di e obra ta hopi elabora. No tur ora cronologico pero tin biaha hacienda uzo di anticipacion y flashback y relatando acontecimentonan historico tanto local como global. Tur esey ta borda cu elementonan di Cien Años de Soledad.

E “Caya di Monche” ta relata historia, di habitantenan cu den un cierto periodo di siglo 20 a forma un comunidad den Elleboogstraat na playa. Tur cos mira cu wowonan di Ramon Todd-Dandare. “Elleboogstraat tabata manera un pueblo mescos cu Macondo (referencia na e pueblo Macondo den Cien Años de Soledad di Gabriel Garcia Marquez. (Aki un rato mi ta bisa mas di esey!). Cita: “E nucleo of curason di e caya troci ey tabatin mas of menos 25 cas construi den un area di 1135m2”.
Elleboogstraat, cu su casnan y su hopi hanchinan a haya e nomber: E CAYA DI MONCHE. Pa un gran parti e obra ta un biografia di Ramon. (su infancia, su travesuranan, con y unda el a lanta, situacionnan cu el a pasa aden, su mayornan, su añanan di scol basico, su bida den Elleboogstraat, su estudio como adolescente y hoben adulto (na Aruba/Hulanda/Colombia)

Mi analisis: Mi no kier forsa mi opinion riba boso. Mi kier djis duna un analysis cortico/ sigur no exhaustivo, a base di mi opinion personal (subhetivo) di e obra. Cada ken cu lesa e obra lo haci su mes analysis y por saca su mes conclusion. Loke mi kier haci ta: kishiki e curiosidad di e publico pa e obra!!
E buki ta ilustra cu hopi potret di personanan relevante, hopi foto di edificionan y varios mapa di servicio di kadaster. E autor a haya cooperacion di e. o. Sr. Vi Frank di Oficina di Kadaster, Sra. Yvonne Webb-Kock di oficina di di Monumento y di personal di Archivo Nacional Aruba.

E obra ta reconstrui den nos mente, e bario/area Elleboogstraat cu su casnan/hanchinan. E ta rebiba e ambiente cu tabata reina den e epoca en kestion y ta presenta recuerdonan di cierto personahenan. (algun di nan ya hopi tempo pasa a bay for di Aruba of a fayece.) Por bisa cu e obra ta un documentario den cual nos por mira den e bario: mucha y hoben ta hunga, ta haci cos baldadi, y hende grandi ta combersa, discuti, conspira (reunionnan pa discuti cierto sucedido na e.o.Rep. Dominicana/Cuba), festeha, balia, gosa, sinti tristo, convivi y interactua. E autor a logra laga tur esey pasa nos dilanti manera den un pelicula! Pues riba un area relativamente chikito, hopi hende riba otro ta bida hunto na un manera bon!
Como un liña cora ta core door di e obra aki e storia famoso di Gabriel Garcia Marquez: Cien Años de Soledad. Un obra grandi cu obviamente a intriga y influencia Ramon masha hopi mes! (Hopi acontecimento ta tuma luga rondo di Coronel Aureliano Buendia y su shete generacionnan, biba na e pueblo MACONDO. Mi a sinti e gana di lesa e obra ey. Mi a yega di lesa: “Cronica de una muerte anunciada”. En conexion cu e tarea pa analysa “E CAYA DI MONCHE”, mi a pasa door di un resumen di Cien Años de Soledad.

E CAYA DI MONCHE ta trece hopi recuerdo pa personanan di 60 y 70+ cu a conoce Playa y mayoria di e personahenan den e obra. Mi ta recomenda e obra aki na nos grandinan y na mes momento mi ta recommend’e tambe na esnan di edad mediano y na nos hobennan. Cita: “E lector lo descubri cu e obra aki tin tres componente clave: biografico, historico y genealogico, esta di historia di famia. Cada un di nan riba nan mes tabatin e potencial di bira un obra independiente. Sinembargo, como autor m’a dicidi di core e riesgo di integra nan. Mi bon intencion ta pa cada un di nan complementa otro y asina duna mas contenido y balor bibliografico na E CAYA DI MONCHE. Pero specialmente pa e memorianan aki no bay perdi pa semper. Pa logra esaki m’a haci uzo di e obra magistral CIEN AñOS DE SOLEDAD. El a bira un instrument literario fundamental pa purba mantene un union tematico y re-crea e obra, cu cual Ramon tin un relacion masha special.” Pues e lector lo siña entre otro: di historia, di custumbernan, di construccion tecnico di cas, di genealogia, di bida social y interaccion entre bisiñanan den un comunidad (chikito/limita) multi-etnico y multicultural. Cita:“Elleboogstraat tabata e prome laboratorio di integracion y confraternidad di diferente nacionalidad na Aruba. E obra ta describi e comunidad singular aki entre 1940 – 1965. Nan a comparti no solamente nan idioma, sino tambe nan cultura, tradicion, custumber, gastronomia etc.” (E habitantenan multi-etnico a intercambia cu otro: pisca cu panbati, sancocho, sop’i mondongo, rice and peas, chicharon, dumpling soup entre otro) cita: “Nan tabata bon hende y trahado balente cu a sa di integra perfectamente na Aruba. Aruba a bira pa nan e tera priminti, unda nan a haci e soño Arubiano bira realidad” (Vi Frank a yama e bario aki :Naciones Unidas.)

Nota: Relata bida social di e comunidad no ta: biba bida di hende! E tempo ey, boluntariamente un miembro di e comunidad chikito ta comparti cu su bisiña(nan) cierto cos(nan) cu ta den esfera di su privacidad. Loke e no ta desea di divulga ta keda priva/secreto. Na su turno bisiñanan ta comparti den alegria of tristesa di nan bisiña. Pues den e buki, relato di asuntonan confidencial di cierto miembro di e comunidad tin mas di haci cu SOCIOLOGIA cu e tin di haci cu CAWETERIA maligno!!

E componente biografico di e buki ta laga nos siña conoce Ramon di varios banda/angulo. Ramon a pasa den hopi cos. Ya na edad hopi jong e ta experiencia cosnan dramatico/hopi fuerte. (laman) — Amor pa su mama, amor pa Aruba, amor pa nos lenga Papiamento ta aspectonan cu ta sobresali den e parti biografico –. E obra ta mustra nos: Ramon e persona studioso, dedica na logra su meta, cu ta demonstra curashi y perseverancia pa logra un meta ey. Personalmente mi ta kere cu Ramon su “aparente frivolidad” tin un tenor di seriedad y responsabilidad. Ramon ta aplica profundidad den investigacion y ta aspira pa logra un nivel halto den loke e ta haci. E ta lesa hopi, specialmente en conexion cu su trabou investigativo. El a contribui na literatura di Papiamento y a skirbi varios poesia. (cita di Ramon for di “E caya di Monche”) “Pa bo produci literatura na nivel, bo mester lesa hopi literatura di nivel y tambe hopi tocante literatura! Bo mester keda, no solamente practica, sino tambe studia bo arte of disciplina. Esey ta conta pa tur arte y disciplina”.
Pasashi conmovedor: Hogamento di madrina y di un amigo di Ramon! Pasashi chistoso: a) Vi Frank “Aros cu bonchi – bonchi cu aros!” b) Historia di un puya! E sitio a haya e number: Hanchi di Puya (El callejon del Peo).
Na final 1) un anecdota concerniendo “Calito di Paco Gomez” cu a tuma luga na Alemania na juli 1961, 2) con Ramon a inspira mi pa a skirbi “Shi Paulita” (un storia cortico fo’i “BISTA ADAPTA”). 3) Clausura cu declamacion di poesia di Ramon “Isla Di Mi”.

Meiveld, November 2018. Frank A. Williams.

NOTA: Un deseo di mi ta pa nos pueblo lesa historia di tur bario di nos isla! Ami a skirbi algo di e bario di Dakota, Jubi Naar a skirbi di Lago Heights, Ernesto Rosenstand a skirbi di Companashi y awor nos por lesa historia di ELLEBOOGSTRAAT (Caya di Monche).
Ainda falta e storia di hopi mas bario na: e.o. Noord, Sta. Cruz, Paradera, Savaneta, Brasil. Mi ta ripiti mi reto na habitantenan di tur bario na Aruba pa skirbi historia di nan bario.
Frank Williams, Meiveld, 4 december 2018.

Scroll To Top

Newsletter